Yunan astronom ve matematikçi Eratosthenes Yer’in büyüklüğünü ölçen ilk kişi olarak hatırlanır; ama coğrafyanın kurucusu da sayılır, coğrafya sözcüğünü uydurmanın yanı sıra, gezegenimizdeki konumları ölçmek için kullanılan temel ilkelerin çoğunu da saptadı. Kirene’de (bugünkü Libya’da)…
Bulutlar; milyonlarca hatta milyarlarca su zerresinden oluşur. Bunlar bazen küçük damlacıklar (yağmur), bazen de minicik buz kristalleri (kar) halindedir. Suyun biz görmediğimiz halde gökyüzünde öylece belirivermesi size garip gelebilir ama şunu unutmayın: Bir şeyi görmüyor…
İnsan kültürleri binlerce yıl Yer’in yaşına kafa yordu. Modern bilimden önce tahmini hesaplar kanıtlara değil inançlara dayanmaktaydı. Ancak 17. yüzyılda Yer’in jeolojisine ilişkin artan bilgi, gezegenin yaşını belirleme araçlarını sağladı. Kitabı Mukaddes Tahminleri Musevi-Hristiyan dünyada…
Bir buçuk yüzyıl önce hava tahminine ilişkin fikirler folklordan farksız sayılırdı. Bu durumu değiştirip modern hava durumu tahminini bize kazandıran kişi, İngiliz deniz subayı ve bilim insanı Kaptan Robert FitzRoy’du. FitzRoy bugün daha çok, Charles…
Buzullar bir araziden geçerken arkalarında imzalarını bırakır. Buzullar kayaçları ovalayıp düzleştirir ya da yuvarlaklaştırır; kayaların üzerinde, buzun hareket yönünü gösteren striyasyonlar (çizikler) bırakır. Arkalarında sapkın taşlar – buzun uzak mesafelerden taşıyıp getirdiği büyük kayalar –…
Hava ve okyanus akıntıları düz çizgi halinde akmaz. Akıntılar hareket ederken, kuzey yarımkürede sağa, güney yarımkürede sola saparlar. 1830’larda Fransız bilim insanı Gaspard-Gustave Coriolis, bugün Coriolis kuvveti olarak bilinen bu etkinin arkasındaki ilkeyi keşfetti. Dönmeyle…
18. yüzyılın ortasında Avrupa’nın Sanayi Devrimi‘ne güç vermek için yakıt ve cevher bulma ihtiyacı, jeolojik haritalar çıkarmaya ilgiyi kamçıladı. Alman mineraloglar Johann Gottlob Lehmann ve Georg Christian Füchsel topoğrafyayı ve kayaç tabakalarını gösteren havadan ayrıntılı…
17. yüzyılda Isaac Newton “Yer’i tartma”nın – ya da Yer’in yoğunluğunu hesaplamanın – yöntemlerini önermişti. Bu yöntemlerden biri, bir dağın kütleçekimin onu düşeyden ne kadar uzağa çektiğini bulmak için bir çekül ipinin dağın her tarafındaki…
Kuzey Atlantik Okyanusu boyunca doğuya doğru akan Gulf Stream sıcak su akıntısı, Yer üzerindeki en büyük su hareketlerindendir. Hakim günbatısı rüzgarları tarafından doğuya itilir ve Atlantik’i tekrar geçip Karayipler’e dönen büyük bir döngünün parçasıdır. 1513’lerde…
1700’de sürekli yüzey rüzgarlarının, yani alizelerin, 30° Kuzey enlemi ile ekvator çizgisi arasında kuzeydoğu yönünden estiği biliniyordu. Galileo, Yer’in batıya doğru dönüşünün, tropikal kuşakta onu havanın “önüne” geçirdiğini, bu yüzden rüzgarların doğudan geldiğini öne sürmüştü.…